Dobra alpaka / Cechy włókna - Tajniki SD na prostych przykładach.
Tym razem w cyklu poświęconym jakości włókna bierzemy na warsztat SD, czyli standard deviation, czyli odchylenie standardowe w mikronach albo zmienność średnicy włókien.
Jeśli chcemy pracować nad delikatnym włóknem SD będzie dla nas jedną z cech kluczowych, bo im bardziej pojedyncze włókna są zbliżone do siebie średnicą, czyli są podobnej grubości (niskie SD), tym włókno jest bardziej jednorodne i w efekcie, czasem nawet mimo większej średniej grubości, przyjemniejsze w dotyku. Do tego alpaki o niskim SD w welonie zazwyczaj są bardziej jednorodne na całym ciele i nie skaczą w mikronach z upływem czasu. Co więcej SD jest w dużej mierze cechą dziedziczną.
Zwyczajowa definicja i interpretacja SD jest bardzo prosta (i nieco dalej będzie o tym, że zbyt prosta i odczytywana dosłownie może prowadzić do błędnych decyzji hodowlanych).
W wersji prostej: gdy poddamy analizie próbkę włókna otrzymamy numeryczny wynik SD opisujący jak bardzo poszczególne włókna w tej próbce różnią się wzajemnie grubością, a w zasadzie jak bardzo odbiegają grubością od wyliczonej matematycznie średniej grubości (FD).
Dla przykładu załóżmy, że nasza średnia grubość FD wychodzi 20 mikronów, a SD 5. Znaczy to, że wszystkie włókna w próbce bynajmniej nie są grubości 20 mikronów. W rzeczywistości grubość większości włókien w tej próbce waha się pomiędzy 15 a 25 mikronów, czyli mamy zakres od 20-5 do 20+5.
Ale tak jak w poprzednim artykule Cechy włókna - słynne mikrony poświęconemu FD, tzn. średniej grubości w mikronach starałam się pokazać, że podana przy histogramie wartość jest relatywna i może ulec zmianie zależnie od kontekstu, podobnie jest w przypadku SD. Gdy potraktujemy ten numerek dogmatycznie i nie wgryziemy się w pozostałe cyfry obok histogramu, możemy zajść na manowce i przegapić dobrą alpakę.
Wszystkie te algorytmy i matematyka w kontekście włókna mogą wydawać się dosyć abstrakcyjne dla początkujących hodowców. Jednak poprawne zrozumienie jest ważne, bo gdy nie możemy zwizualizować sobie tej sytuacji ujętej w liczby i właściwie zinterpretować wyników to badanie włókna wciąż niewiele nam powie o naszej alpace lub może nas doprowadzić do błędnych konkluzji.
Dlatego wybrałam i przetłumaczyłam dwa teksty, których autorzy genialnie wyjaśniają problem zmienności średnicy w całej jego złożoności, na przykładzie bardzo jasnych sytuacji. Właściwie obydwa teksty są dokładnie o tym samym, tylko opowiedziane w trochę inny sposób, żeby to sobie jeszcze lepiej zobrazować.
A na sam koniec przykład zastosowania w praktyce - przetłumaczona notka z facebooka hodowczyni Jenny MacHarg Fowberry, czyli jak można korzystać z tych narzędzi i na przykład, paradoksalnie, cieszyć się z grubszego włókna i wyższego SD u dorastających maluchów (notka będzie bardziej zrozumiała jeśli zajrzycie do wcześniejszego tłumaczenia artykułu Profile wzrostu włókna i ich zastosowanie).
W ramach wstępu jeszcze dodam, że jeśli chcemy odczytać rzeczywisty potencjał SD naszej alpaki potrzebne jest pełne badanie włókna - histogram oraz profil wzrostu, czyli analiza grubości włókna na całej jego długości. Pamiętajcie o tym wysyłając próbki do laboratorium.
I jako ciekawostka.
Z wykopalisk archeologicznych wiadomo, że alpaki w epoce prekolumbijskiej miały SD o wartości 1!
Agata Raczyńska, Alpakarium
Tekst I
Nowy test włókna dla selekcji genetycznej.
(AAFT nie podaje niestety daty publikacji tego tekstu, ale z kontekstu można wywnioskować, że to już dość stary tekst pisany pewnie w okolicach 2010).
Niektórzy z pewnością powiedzą, że wybór alpak do hodowli pod kątem produkcji włókna to jak obstawianie kto wygra mistrzostwa Melbourne za trzy lata. Wielu hodowców potwierdza, próby przewidywania jakości potomstwa w oparciu o widoczne cechy ojca i matki potrafią być mocno frustrujące.
Największą przeszkodą w skutecznym przewidywaniu cech, które zostaną przekazane potomstwu może być oddziaływanie środowiska, bo czynniki zewnętrzne wpływają na jakość włókna ojca i matki równie mocno jak genetyka.
Wielu hodowców w dużym stopniu polega na badaniach włókna przy dokonywaniu selekcji alpak. Ale jak możemy odgadnąć które z cech włókna opisanych na histogramie są dziedziczne i zostaną przekazane potomstwu, a które z nich są zwyczajnie odzwierciedleniem tego, co alpaka ostatnio jadła?
Jest wyjście. Niedawne postępy w technologii badań włókna pozwalają teraz wyizolować genetyczne aspekty jednej z kluczowych cech - zmienności średnicy włókna.
I tu nasuwa się pytanie: dlaczego właśnie ta cecha włókna jest tak ważna?
Żeby skutecznie konkurować na dzisiejszych rynkach odzieżowych, naturalne włókno musi być bardzo delikatne w kontakcie ze skórą. Nawet lekkie drapanie i uczucie dyskomfortu oznacza niższą cenę, jeśli w ogóle byłoby tolerowane. Dotyczy to zwłaszcza dochodowego rynku odzieży wysokiej jakości. Ponadto duża zmienność średnicy może utrudniać proces przetwarzania włókna na różnych etapach. Ostatecznie może to doprowadzić do mało efektywnej produkcji wyrobów gorszej jakości.
Jeden z dużych przetwórców włókna niedawno potwierdził te spostrzeżenia i przyznał, że nie ma w sumie znaczenia czy to włókna pierwszorzędowe, czy drugorzędowe, czy rdzeniowe, okrywowe, czy cokolowiek innego - jeśli runo ma wysoki poziom grubszych włókien produkt będzie bezużyteczny.
I nieustannie potwierdza się, że to nie jest problem niewłaściwego sortowania włókna, lecz wynika z tego, że niepożądane pojedyncze grubsze włókna pojawiają się nawet w welonie. Wystarczy spojrzeć na bele włókna sklasyfikowanego jako ultra-cienkie. Mimo, że w założeniu to najdelikatniejsze, gorliwie sortowane w Australii włókno, wciąż znajdujemy w nim zbyt dużą liczbę grubszych włókien. Przesłanie jest oczywiste - by podnieść jakość wyrobów musimy wyeliminować grubsze włókna drogą pracy hodowlanej .
Najłatwiej zidentyfikować runo z grubszymi włóknami jeśli spojrzymy na stopień w jakim zmienia się średnica poszczególnych włókien w próbce welonu. Duża zmienność średnicy z reguły oznacza większą liczbę grubszych włókien.
Co więcej, badania (Vic DPI 2007) wskazują, że zwierzęta o niskiej zmienności średnicy mają tendencję do zachowywania tej właściwości w całym runie, czyli również na innych partiach ciała. Nasze własne doświadczenia mogą tę tezę potwierdzić. Inaczej mówiąc, jeśli zaczniemy selekcjonować do hodowli alpaki o niskiej zmienności średnicy to nie tylko samo włókno zacznie zyskiwać na wartości, ale też zaczniemy pozyskiwać więcej tego wartościowego włókna z jednej alpaki. Wiele wskazuje również na to, że takie alpaki w miarę starzenia mają mniejszą tendencję do skoku w mikronach (tzw. micron blow-out). Alpaki o niskiej zmienności średnicy oferują więc ogromny zakres możliwości w pracy nad poprawą wydajności genetycznej w produkcji włókna.